Heemtuin dit jaar 40!

Jaap Flipse (m) geeft aanwijzingen

Hans Schaap (r) aan het hooien

Op 29 juni viert de Heemtuin zijn veertigste verjaardag met een open dag.

Wie langs de bloemenpracht, de fruitbomen, het hooiland, de grienden richting de waterpartijen in de Goudse Heemtuin struint, kan zich moeilijk voorstellen dat dit veertig jaar terug nog landbouwgrond was. Veel partijen waren bij de oprichting betrokken met een hoofdrol voor de vrijwilligers. Op een druilerige januaridag sprak ik twee van hen: Jaap Flipse (vrijwilliger sinds 2005) en medeoprichter/penningmeester Hans Schaap.

(Dit is een artikel uit het wijkmagazine verschenen in februari 2024 en ook op deze site te lezen.)

De heren vertellen voluit: veertig jaar is niet niks, zeker niet als je er zoals Schaap al vóór de oprichting bij was. Hij zat in de werkgroep milieuhygiëne die al in de jaren zeventig ijverde voor het milieu en een Goudse heemtuin bedacht. ‘Er was al veel natuur verloren gegaan, we wilden tonen aan de Gouwenaars wat er nog was en wat verloren ging aan planten en dieren terugbrengen’, zegt Hans Schaap. Maar het door biologe Hanneke den Held ontworpen plan verdween al snel in de bureaula van wethouder Joop Borgman. De stad had er geen geld voor en een plek was er ook niet.

1987 zicht ri. Achterwillenseweg

Dat veranderde toen Borgman in het provinciebestuur kwam en daar het recreatieschap Reeuwijk onder zijn beheer kreeg. Dat was eigenaar van de 3,25 hectare die nu de Goudse Hout heet. Het plan kwam uit de la, werd aangepast en in mei 1984 was de Stichting Heemtuin Goudse Hout een feit. Al had het Recreatieschap bedenkingen: ‘Een door vrijwilligers gerunde tuin zou geen lang leven beschoren zijn’, zegt Schaap ‘nou, die zouden we wel eens wat laten zien.’

‘Ik leer nog steeds bij’
En hij kreeg gelijk. De weilanden met beschoeiing maakten in 1987 plaats voor het centrumdeel van de tuin met glooiende slootkanten. In 1990 volgde het tweede deel. Dat alles succesvol bestierd en onderhouden door een hechte groep vrijwilligers, van wie vele al sinds de start meedoen. Niet alleen als planters, schoffelaars en snoeiers, maar ook in het bestuur. (foto kaartje van de diverse gebieden)

‘In totaal zijn er 37 vrijwilligers waarvan er elke zaterdagmiddag zo’n 10 tot 15 aan het werk zijn. In het voorjaar en de zomer wordt er ook op woensdagavond gewerkt,’ zegt Flipse. ‘Gedreven mensen, die vaak ook erg deskundig zijn. Zoals Jos van de Vondervoort, die werkte bij de Rotterdamse plantsoenendienst of vlinder- en libelleman Jaap van Dam. Sjaak Witteveen weet alles van vogels en jij, Hans, weet veel van planten.’ ‘Dat wist ik in het begin ook niet, ik leer nog steeds bij’, zegt Schaap. ‘Dat bevalt mij zo aan de Heemtuin. En het is ook een gezellige club, die tussen het werk door graag pauzeert.’

een luisteroefening

Schoolkinderen in de tuin
De tuin is behalve voor vrijwilligers ook leerzaam voor (school)kinderen. Onderwijs is vanaf het begin een belangrijke doelstelling van de Heemtuin. Met Vindingrijk werd goed samengewerkt, ‘we betreuren het dan ook zeer dat de school dichtgaat’, zegt Flipse. Ze gaan soms op schoolbezoek, ‘hooivork in de klas heet dat, dan doen we dan wel bescherming om de punten’, glimlacht Schaap. Ze werken ook samen met de Brede School.

waterbeestjesonderzoek

Voor de kleintjes is er het kabouterpad (foto) om spelenderwijs weetjes over de natuur op te leren: ‘overtrekken van een boombast op een blaadje, of kijken hoelang het duurt voor een takje zinkt’. De iets grotere kinderen doen waterbeestjesonderzoek (foto) en luisteroefeningen (ander foto) en er zijn excursies en buitenschoolse activiteiten als vogelkastjes timmeren.

Planten en dieren ‘terug van weggeweest’
Door zorgvuldig beheer heeft het eentonige raaigras plaats gemaakt voor allerlei oorspronkelijke planten en bloemen. Kievitsbloem, klokjesgentiaan, rietorchis en ook andere beschermde orchideeën, ze hebben allemaal de weg (terug)gevonden naar de Heemtuin. Net zoals libellen: van de vroege tot de groene glazenmaker, de wezel, de ijsvogel, groene specht, roofvogels als de sperwer en de buizerd. In broeihopen huist de ringslang ‘en er is ook bunzingpoep gevonden’, zegt Schaap.

oude werkschuur bij opening centrumdeel Heemtuin 1987

Nieuw gebouwde werkschuur in 2002, foto: open dag 2023

De onbewaakte tuin heeft in zijn geschiedenis helaas ook te maken met vandalisme: ging het eerst nog om uitsteken of plukken van zeldzame planten, later volgden vernielingen, inbraken en als dieptepunt de brand die in 2002 het werkgebouw in as legde. ‘Dat heeft erin gehakt.’ Het leverde de Heemtuin wel veel sympathie, geld en nieuwe vrijwilligers op en een duurzaam gebouw dat nog steeds dienstdoet.

De toekomst? ‘Gewoon doorgaan’
Het beheer door de vrijwilligers is inmiddels geprofessionaliseerd en er wordt nauw samengewerkt met de Groenalliantie en Staatsbosbeheer. Geld komt van een beheervergoeding, donaties en giften. Met nieuwkomers in de Goudse Hout zoals Vrienden van de Goudse Hout, de Smultuin en het Voedselbos is ook contact en dat wordt mogelijk meer. Ook met de werkgroep Natuurwaarden Goudse Hout uit ons Netwerk Achterwillens wordt al 5 jaar nauw samengewerkt door de voorzitter van de Heemtuin: Sjaak Witteveen.

De verjaardag wordt op 29 juni gevierd met een open dag. Verder gaat de club gewoon door met wat het al veertig jaar doet: ‘het Zuid-Hollandse veenweidelandschap met zijn kenmerkende beplanting tot leven brengen’, aldus Flipse. Misschien met nog meer vrijwilligers? ‘Verjonging zou fijn zijn’, zegt Schaap, ‘bij een afgeronde activiteit als een natuurwerkdag of hooien zie je ze gelukkig wel’. En Flipse voegt toe ‘iedereen met ervaring in tuin- en landschapsonderhoud is welkom’. Ga een keer langs of meld je aan via heemtuingoudsehout@hotmail.com.

Gerda den Hollander

De veel voorkomende stinkende Gouwe is de ‘logo’plant van de Heemtuin

AGENDA HEEMTUIN 2024

Werkdagen:
Elke zaterdag wordt er gewerkt vanaf 13. 00 uur
Van april tot en met augustus ook op woensdagavond vanaf 18.30 uur

Open dag 29 juni

Hooidag 7 september 2024

Natuurwerkdag 2 november

Plattegrond:
1 kruiden- en vlindertuin
2 stinzenbos
3 akkers
4 boomgaard
5 hooiland
6 grienden
7 rietland
8 waterpartijen 9
houtkade